Καρκαδιώτισσα

Το χωριό Καρκαδιώτισσα βρίσκεται σε απόσταση 35,4 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο στον οδικό άξονα Ηράκλειο – Προφήτης Ηλίας – Κυπαρίσσι – Γαλένι – Ρουκάνι – Καρκαδιώτισσα. Μπορεί να φτάσει επίσης από τη Μονή Αγίου Γεωργίου Απανωσήφη, από την οποία απέχει 3,7 χιλιόμετρα.

Για πρώτη φορά το όνομα του χωριού συναντιέται σε έγγραφο του 1268, ενώ καταγράφεται και στο Κατάστιχο Εκκλησιών και μοναστηριών (Catasticum Ecclesiarum et Monasteriorum Comunis) του 1320, καθώς και σε όλους τους επόμενους απογραφικούς καταλόγους από το 1577.

Βάσει των παραπάνω στοιχείων ο οικισμός θα πρέπει να προέρχεται από τη Β΄ βυζαντινή περίοδο, λαμβανομένων υπόψη και των δυο παλαιότατων εκκλησιών της Παναγίας Καρκαδιώτισσας (από την οποία πήρε και το όνομα το χωριό) και του εξωκλησιού του «Αστράτηγου» (Μιχαήλ Αρχαγγέλου) που βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του και φέρει λείψανα βυζαντινών αγιογραφιών στους τοίχους του.

Όμορφο και φροντισμένο χωριό με αναπαλαιωμένα πετρόχτιστα σπίτια, φροντισμένες αυλές, με την όμορφη πετρόχτιστη Κρήνη στην πλατεία, διατηρεί την παραδοσιακή του ομορφιά και γραφικότητα, προσφέροντας αισθητική ικανοποίηση στον επισκέπτη. Ωραία επίσκεψη είναι αυτή στο «Βοσκοκέλι των κατσούφηδων» στη θέση «Γούναρη», ενώ πολύ κοντά (στα βορειοδυτικά) βρίσκονται τα ερείπια του εγκαταλελειμμένου παλιού χωριού «Αγαλαντές».

Το χωριό πανηγυρίζει την Παναγία Καρκαδιώτισσα στις 8 Σεπτεμβρίου με ωραίο παραδοσιακό γλέντι. Στα καφενεία του χωριού ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει νόστιμους παραδοσιακούς μεζέδες και να χαρεί ώρες απόλαυσης συζητώντας με τους φιλόξενους κατοίκους του.

Από την Καρκαδιώτισσα καταγόταν ο μεγάλος λαϊκός ποιητής και αγωνιστής της ειρήνης Μιχάλης Σταυρακάκης (Μίχαλος) του οποίου ποιήματα έχουν μελοποιηθεί από μεγάλους συνθέτες (Γ. Μαρκόπουλος, Ξαρχάκος) και τραγουδηθεί από σπουδαίους καλλιτέχνες (Ν. Ξυλούρης, Θ. Σκουλάς, κ.λπ.)