Η βυζαντινή οχύρωση του Τεμένους βρίσκεται πάνω στο δίκορφο ύψωμα «Ρόκα» σε υψόμετρο 504μ. δίπλα στον οικισμό του Προφήτη Ηλία (που αποτελεί έδρα του πρώην Δήμου Τεμένους ).
Το κάστρο δεν είναι ορατό από την ακτή, παρά μόνο μικρό τμήμα της κορυφής του (ακρόπολη), ενώ από το Τέμενος παρατηρείται εύκολα ολόκληρη η βόρεια παραλία του Ηρακλείου.
Αντικρύζει τις οχυρωμένες θέσεις Μέλισα ΝΔ και Μαλεβύζι ΒΔ. Στα νότια του κάστρου σε απόσταση 2 χλμ. στέκονται ερείπια πύργου ο οποίος έβλεπε προς την ενδοχώρα της Πεδιάδας και Μονοφατσίου. Το Τέμενος είναι μια καστροπολιτεία με οχυρωμένη ακρόπολη, περίβολο, προτείχισμα, πύργους, οικοδομήματα, εκκλησίες, δεξαμενές νερού και προστατευμένες πηγές. Το φρούριο περικλείει μια έκταση 500 τουλάχιστον στρεμμάτων. Ο οχυρωματικός περίβολος έχει οικοδομηθεί πάνω στις απόκρημνες πλαγιές του λόφου. Ο αυχένας ανάμεσα στις δύο κορυφές ονομάζεται «Απάνω Καστέλι». «Παλάτι» ονομάζεται η ακρόπολη.
Τον οχυρωματικό περίβολο ενισχύουν κατά διαστήματα πύργοι ποικίλλων διαστάσεων και σχήματος, ανάλογα με τις ανάγκες της οχύρωσης και της φύσης του εδάφους. Οι πύργοι που συναντάμε είναι διαφόρων ειδών. Ημικυλινδρικοί έως και σχεδόν κυλινδρικοί πύργοι είναι η συνηθέστερη περίπτωση και τους συναντούμε πάνω σε βραχώδη εξάρματα των κρημνών, οικοδομημένους έτσι ώστε να αξιοποιούν και το τελευταίο εκατοστό σταθερού εδάφους.
Η οχυρωμένη ακρόπολη βρίσκεται στο δυτικό και ψηλότερο ύψωμα τη «Ρόκα» (ονομασία που δόθηκε στα χρόνια της ενετοκρατίας). Η ακρόπολη περιβάλλεται από διπλό οχυρωματικό περίβολο ο οποίος ενσωματώνει πύργους ελλειπτικούς και κυλινδρικούς. Στην ανατολική πλευράτης ακρόπολης η οποία προστατεύεται από τείχος πλάτους 1,60 μ. βρίσκεται τριγωνικός πύργος. Η κορυφή απομονώνεται και οχυρώνεται έτσι ώστε κυριολεκτικά πρόκειται για ένα φρούριο μέσα στο φρούριο. Τείχη περιβάλλουν μία εκτεταμένη έκταση όπου δεσπόζει η ακρόπολη. Εδώ, πύργοι κυκλικοί μεγάλων διαστάσεων προστατεύουν την ακρόπολη.
Δύο κινστέρνες (δεξαμενές) σώζονται στη δυτική πλευρά του φρουρίου, δύο τουλάχιστον στη βόρεια πλευρά και πέντε στον ευρύτερο ανατολικό χώρο του φρουρίου. Μία προστατευμένη με πύργο σκάλα κατέβαινε παράλληλα με τα βράχια από τη δυτική παρυφή στη μεγάλη πηγή που σήμερα ρέει στις δυτικές υπώρειες της Ρόκας τη Μικρή Φουντάνα.
Η σκάλα αυτή, ήταν προσταστευμένη με ελλειψοειδή ευρυγώνιο πύργο , και κατέληγε σε πολύπλοκο σύστημα στοών και δεξαμενών οι οποίες είτε επιφανειακά, είτε υπόγεια περιέχουν μεγάλες ποσότητες ύδατος.
Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι ο κυλινδρικός πύργος ο οποίος βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνία της οχύρωσης της ακρόπολης, περίπου 16 μέτρα χαμηλότερα από την κορυφή. Πρόκειται για μια περίπλοκη κατασκευή η οποία αν και εξωτερικά μοιάζει με απλό οχυρωματικό πύργο, στην πραγματικότητα περιβάλλει μια σύνθετη κατασκευή που είχε σαν στόχο να συγκεντρώνει και να διατηρεί μεγάλες ποσότητες νερού.
